कोरोनापछि आयुर्वेदिक औषधिमा विश्वास बढ्दो !

सुर्खेत । सामान्य रोगका लागि पनि मानिसहरु एलोपेथिक औषधिको प्रयोग गर्छन् । पछिल्लो समय आधुनिक औषधिको भरमा पर्नेहुँदा मान्छेले आयुर्वेदिक औषधिमा विश्वास मान्नै छाडिसकेका थिए । जब, नेपालमा कोरोना भाईरसको प्रकोप  शुरु भयो, तब आयुर्वेदिक औषधि तर्फ एकाएक आर्कर्षीत हुन थाले ।
हिजो–आज जडिबुटीबाट बनेको औषधिको विश्वास मान्नेहरुको सँख्यामा वृद्धी भईरहेको छ । ‘जडिबुटीबाट बनेको औषधिले राम्रो गर्ने र अन्य असर पनि खास्सै गर्दैन् । त्यसैले पनि होला कर्णालीका आयुर्वेद सेवा लिनेको सँख्यामा निकै वृद्धी भईरहेको छ ।

विगतको तुलनामा सेवा तथा आयुर्वेद सम्बन्धी जानकारी लिनेहरुको सँख्यामा वृद्धी भएको हो । प्रदेश आयुर्वेद औषधालयको विगत तिन बर्षको तथ्याङ्कलाई केलाउने हो भनेपनि गतआवमा सेवा लिनेहरुको सँख्या ह्वात्तै वृद्धी भएको देखिन्छ ।

अझ, कोभिड–१९ को प्रकोप सँगै आयुर्वेदिक सम्बन्धी नागरिकहरुको आर्कषण बढेको आयुर्वेद चिकित्सकहरु बताउँछन् ।

‘कर्णाली जडिबुटीको भण्डार हो । यहाँ जडिबुटीबाटै समृद्धी हासिल गर्न सकिने अबस्था पनि नभएको होइन्। तर, जडिबुटीको प्रयोजन भने गर्न सकिरहेको अबस्था छैन् ।

“कर्णाली जडिबुटीको भण्डार हो । यहाँ जडिबुटीबाटै समृद्धी हासिल गर्न सकिने अबस्था पनि नभएको होइन्। तर, जडिबुटीको प्रयोजन भने गर्न सकिरहेको अबस्था छैन् ।”

गत आर्थिक बर्ष २०७६/०७७ मा २८ हजार ३ सय ५५ जनाले जनाले आयुर्वेदिक सेवा लिएको औषधालयले जनाएको छ । चालु आर्थिक बर्षको अन्तिम सम्म अझ यो सँख्यामा उल्लेखिए मात्रामा वृद्धी हुने देखिन्छ । आर्थिक बर्ष ०७५/०७६ मा २२ हजार ९ सय ९० जनाले आयुर्वेदिक सेवा लिएका थिए ।

आयुर्वेद औषधालयका प्रमुख डाक्टर संकर प्रसाद रिजालले पछिल्लो समय ओपिडी सेवा लिनेको सँख्या मात्र १७ हजार ९ सय ३६ जना र १० हजार ४ सय १९ जनाले अन्य सेवाहरु लिएको जानकारी दिए । जुन तथ्याङ्क कोभिड –१९ को समय हुनुभन्दा अघिको हो ।

उनका अनुसार चालु आर्थिक बर्षको कोभिड–१९ को हाल सम्मको समयावधिसम्म विभिन्न कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरिएको छ ।

कोभिडबाट भए आतंक,डरत्रासलाई न्यनिकरण गर्न आईशुलेसन, क्वारेन्टाइन् तथा प्रत्यक्ष–अप्रत्यक्ष रुपमा जानकारी लिनेहरुलाई आयुर्वेद तर्फको जडिबुटीको सेवन गर्ने, योग ध्यान, जिवनशैली परिर्वतन र मनोसामाजिक परामर्श गर्ने काम गरिएको प्रमुख डाक्टर रिजाल बताउँछन् । उनले भने,‘ ३ हजार ४७ नागरिकहरुको गत आवमा काउन्शिलको कार्यक्रम गरेको छ।’

कोरोनाका बिराहरुलाई सपोर्ट गर्ने खालका गुर्जो, अमला, चन लगाएतका आयुर्वेदका औषधिहरु निशुल्क वितरण गर्ने काम भएको औषधालयले जनाएको छ ।

रिजाल विगतको भन्दा अहिले आयुर्वेदको सेवा प्रवाह पनि बढेको बताउँछन् । तर, प्रदेश सरकारले आयुर्वेद तर्फ उपेक्षा गरेको आयुर्वेद चिकित्कहरुले बताउने गरेका छन् ।
हाल औषधालयले निशुल्क ओपीडि सेवा, निशुल्क औषधि वितरण, प्रयोगशाला सेवा, पंचकर्म सेवा, जेष्ठ नागरिक स्वास्थ्य रक्षा कार्यक्रम, स्तनपायी आमाका लागि निशुल्क स्तन्यवर्धक औषधि शतावरी, र दशमुलारिष्ट वितरण, लगाएतका सेवाहरु प्रदान गरिरहेको छ ।

अहिले सुर्खेतका रहेको प्रादेशि कार्यालय बाहेक अन्य जिल्ला शाखाहरुमा राम्रो सँग व्यवस्थित रुवमा चल्न सकिरहेको अबस्था छैन् । तत्कालिन समयका जिल्लामा रहेका कार्यालयहरुलाई शाखाका रुपमा परिणत हुँदा सेवा प्रवाहमा समस्या छ।

प्रदेश सरकारले त्यता तर्फ ध्यान दिन नसकेको प्रमुख डाक्टर रिजाल बताउँछन् ।यस्तै स्वास्थ्य जीवन कार्यक्रम, जीवनशैलि व्यवस्थापन, जनचेतनामुलक एवम आयुर्वेद सम्बन्धी, निशुल्क आयुर्वेद स्वास्थ्य सिविर तथा विद्यालय आयुर्वेद शिक्षा लगाएतका कार्यक्रमहरु पनि सञ्चालन भईरहेका छन् ।
रिजाल भन्छन– ‘कर्णालीमा पाईने बहुमुल्य जडिबुटी संकलन गरी प्रशोधन, एव आयुर्वेद औषधी उद्योग स्थापना गरी कर्णालीलाई आर्थिक सामाजिक तथा स्वास्थ्य सुचकमा बढोत्तरी गर्न सकिने थुप्रै सम्भावनाहरु छन्।’

‘कर्णालीमा पाईने बहुमुल्य जडिबुटी संकलन गरी प्रशोधन, एव आयुर्वेद औषधी उद्योग स्थापना गरी कर्णालीलाई आर्थिक सामाजिक तथा स्वास्थ्य सुचकमा बढोत्तरी गर्न सकिने थुप्रै सम्भावनाहरु छन्।’

कर्णालीका आयुर्वेदिक  क्षेत्रमा कार्यरत चिकित्सकहरुले प्रदेशमा पाइने जडिबुटीहरुको प्रशोधनमा ध्यान दिन आग्रह गरेका छन । आयुर्वेद तर्फ नागरिकहरुको आर्कषण बढ्न थालेकाले आयुर्वेदिक औषधि उत्पादनका सरकारले विशेष ध्यान दिनुपर्ने चिकित्सकहरुको सुझाव छ ।’

सरकारले आयुर्वेदलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर सहजरुपमा चिकित्सक भेटिने र उपचार पाउने व्यवस्था गर्नुपर्छ । स्वस्थ रहनका लागि योगाभ्यास गर्ने, सन्तुलित आहार खानेजस्ता दैनिक जीवनका क्रियाकलाप स्वस्थ राख्न आयुर्वेद तथा वैकल्पिक उपचार पद्धतिबाट जनचेनता दिन सकिने भएकाले सरकारले प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने माग पनि बढ्न थालेको छ ।

आयुर्वेद चिकित्सकहरु सरकारले आयुर्वेदलाई महत्व नदिएकाले आयुर्वेद उपचार पद्धतिका सकारात्मक जानकारी नभएको बताउँछन् । आयुर्वेदको विकास गर्न सरकारले स्थानीय गाउँपालिकादेखि आयुर्वेद चिकित्सकसहितको सेवा दिने व्यवस्था गर्नुपर्ने आवश्यकता औँल्याउँछन् ।

‘मानिसलाई अझै पनि आयुर्वेद उपचारमा ठूला शल्यक्रिया हुन्छन् भन्ने थाहा छैन् । “सरकारले आयुर्वेदलाई प्राथमिकतामा राखेर कार्यक्रम ल्याउनुपर्छ, जनतालाई आयुर्वेदबारे जानकारी गराउनुपर्ने चिकित्सकहरुको सुझाव छ।”

एता प्रदेश सरकारले भने जडिबुटी तथा जैविक स्रोत प्रशोधन सम्बन्धी प्रस्ताव आव्हान गर्ने बताएको छ।
कर्णालीका दशओटै जिल्लामा भएको जडिबुटी तथा जैविक स्रोतको सम्भाव्यताका आधारमा प्रस्ताव आह्वान गर्ने उद्योग पर्यटन वन तथा वातावरण मन्त्राललयले जनायो ।
प्रत्येक जिल्लामा जडिबुटी प्रशोधन, भण्डारण र बजारीकरण र उद्योग प्रवद्र्धनका लागि संघ सरकारको सशर्त बजेट अन्र्तगत अहिले सबै जिल्लामा १०/१० लाख विनियोज गरिएको छ,’ मन्त्रालयका सुचनाअधिकारी शेरबहादुर रोकायले भने ।

‘उनका अनुसार जडिबुटी पकेट क्षेत्रका अधारमा टिमुर, तेजपात, चिराइतो, जस्ता जडिबुटीको खेती गरिने छ ।’